نقش رژیم غذایی در دیابت

رژیم غذایی در دیابت از آنجا مهم است که بیماری دیابت در حال حاضر یکی از مهمترین چالشهای بهداشتی در دنیا است و در ایران نیز این بیماری با سرعت گسترش زندگی مدرن که از پایه های آن تحرک کم و رزیم های غذایی نامناسب است درحال پیشرفت است و در حال حاضر از چالشهای بهداشتی کشور در حال حاضر و در آینده است.

بطورکلی قند  ناشتا نرمال در محدوده زیر ۱۰۰ می باشد و قند ناشتای بالای ۱۲۴ در صورت بالا بودن در دو آزمایش دیابت محسوب می شود البته در این مقاله به اهمیت تغذیه و اصولا رژیم غذایی در دیابت می پردازیم برای اطلاعات دیگر درمورد دیابت به مقاله قبلی دراینجا مراجعه کنید.

اپیدمیولوژی دیابت

در حال حاضر حدود ۵تا ۵.۴ میلیون نفر در ایران مبتلا به دیابت هستند که نیمی از آنها از بیماری خود بی اطلاعند. سازمان بهداشت جهانی پیشبینی کرده تا سال ۲۰۳۵ تعداد مبتلایان به دیابت در ایران به ۶.۵ میلیون نفر افزایش یابد.

دیابت و عوارض آن در اغلب کشورها یکی از علل اصلی مرگ زود هنگام است. عوارض قلبی – عروقی یکی از علل اصلی مرگ در مبتلایان به دیابت است و در برخی از کشورها مسئول بیش از %۵۰ مرگها میباشد.

انواع دیابت

• دیابت نوع یک

در دیابت نوع یک، انسولین به میزان کافی تولید نمیشود و فرد نیازمند تزریقهای روزانه انسولین است. علت دیابت نوع یک مشخص نیست و با دانش فعلی بشر، این بیماری قابل پیشگیری نیست.

عوارض این نوع دیابت اغلب از چشمها و کلیه ها شـروع میشود. روش درمان این نوع دیابت استفاده از انسولین است که به صورت زیر جلدی تزریق میشود. هرچند رعایت رژیم غذایی مناسب و انجام فعالیت بدنی منظم نیاز به انسـولین را کم میکند.

• دیابت نوع دو

حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد افراد به دیابت نوع دو مبتلا هستند که این افراد دچار مقاومت به انسـولین و معمولاً کمبـود نسبی (و نـه مطلق) انسـولین هستند. بیشتر بیماران دچار این شکل از دیـابت چـاق هستند و متاسفانه  چاقی تا اندازه زیادی مـوجب مقاومت به انسولین میشود.

خطر بـروز این شکل از دیـابت، با سن، چـاقی و فقدان فعالیتهای بدنی افزایش می یابد. این نوع دیابت در خانمهایی که پیش از این دچار دیابت حاملگی بوده اند و کسانی که اکنون دچار فشارخون بالا و اختلال در چربیهای خـون هستند بیشتر دیده میشود.

استعداد ژنتیکی در بروز دیابت نوع دو بیش از دیابت نوع یک نقش دارد، به همین دلیل است که در بیشتر افراد مبتلا به دیابت نوع دو سابقه خانوادگی مثبت وجود دارد، یعنی یک یا چند نفر از بستگان درجه یک بیماران نیز مبتلا به دیابت هستند.
در دیابت نـوع دو ابتدا عروق بزرگ درگیـر میشـوند و بنابـراین بیماریهای قلبی و سکته ها دراین نوع دیابت شایع است.

در دیابت نوع دو رژیم غذایی و انجام فعالیتهـای ورزشی مستمر یکی از اصول درمان است و در صورت عدم کنترل قند خون، استفاده از داروهای پایین آورنده  قند خون توصیه میشـود.

علائم و نشانه های بیماری دیابت

•  دیابت نوع یک

۱. تشنگی زیاد و نوشیدن آب بسیار
۲. گرسنگی (پرخوری)
۳. ادرار زیاد (پر ادراری)
۴. خستگی زیاد
۵. تاری دید
۶. کم شدن وزن بدن و لاغری

• دیابت نوع دو

۱. احساس سوزش در انگشتان دست وپا
۲. تشنگی
۳. گرسنگی
۴. احساس خستگی و بی حوصلگی
۵. تأخیر در بهبود زخمها و بریدگیها
۶. اختلال در بینایی
۷. کاهش وزن
۸. ادرار شبانه
۹. عفونتهای مکرر

نقش تغذیه در جلوگیری از دیابت

داشتن تغذیه مناسب به همراه فعالیت جسمانی، اساس توصیه های تغذیه ای برای درمان دیابت است. افرادی که مبتلابه دیابت هستند، باید در صورت لزوم از رژیم درمانی استفاده کنند که بهتر است زیر نظر متخصص تغذیه باشد.

گاهی به غلط تصور بر این است که افراد دیابتی نباید غـذایی را کـه دوست دارند، بخورند. درحالیکه اعتدال و میانه روی در مصرف مواد غذایی به طوریکه بـه مقـدار متوسـط از تمـام گروههای غذایی مـصرف شـود اشکالی ندارد.

باید به این نکته توجه داشت که غذاهای یـک گـروه نمیتوانند به جای غذای گروه دیگر مصرف شوند ولی غذاهای موجـود در یـک گروه را میتوان جایگزین هم نمود. به طور مثال در گروه غلات میتوان نان را جایگزین برنج نمود ولـی نـان را نمیتوان جـایگزین میـوه یـا گوشت کرد.

• گــروه نــان و غــلات و مــواد نشاسته ایی

کربوهیدراتها مهمترین و اصلی ترین عامـل افـزایش قنـد خون ناشی از مصرف غذا هستند. در رژیم غذایی در دیابت کربوهیدرات مصرفی را بایـد با توجه به میزان کالری مورد نیاز شخص در طی روز میتوان ۶ الی ۱۱ واحد از گـروه نـان و غـلات استفاده نمود.

هر واحد نان و غلات شامل مقادیر زیر میباشد:

• یک کف دست نان معادل ۳۰ گرم نان لواش
• یک برش ۲۰×۲۰سانتیمتر نان سنگک
• یک برش ۱۰×۱۰ سانتیمتر تافتون
•  یک برش ۷×۷ سانتیمتر نان بربری
• یک سوم لیوان برنج یا نصف لیوان ماکارونی پخته شده
•  نصف لیوان لوبیا چیتی
•  عدس یا نخود یا ذرت پخته
• یک عدد سیب زمینی پخته کوچک
•  دو تا سه عدد بیسکوییت سبوسدار
• سه لیوان ذرت بوداده (پاپکورن) بدون روغن

کربوهیدراتها بیشتر در مواد نشاسته ای مانند برنج، نان، سیبزمینی، ماکارونی و شیرینیجات یافت میشوند و مصرف همـه انـواع آنها بـه مقدار توصیه شده نه تنها ممنوع نیست بلکه لازم و ضروری است.

• گروه سبزیجات

بـا توجـه بـه میـزان کـالری موردنیاز شخص برای  رژیم غذایی در دیابت میتوان سه الی پنج واحـد از گـروه ســبزیجات در روز اســتفاده نمــود. یــک واحــد ســبزی معادل مقادیر زیر میباشد :

• یک لیوان سبزیجات خام
•  نصف لیوان سبزیجات پخته مانند هویج، لوبیا و غیره
•  نصف لیوان آب سبزیجات مانند آب گوجه فرنگی

• گروه میوه جات

با توجه به میزان کالری موردنیاز شخص ، میتوان دو الـی چهار واحد از گروه میوه جات در روز اســتفاده نمــود. یــک واحد میوه معادل مقـادیر زیـر میباشد :

• یک عدد میوه تازه متوسط
• نصف لیوان آبمیوه
•  نصف لیوان کمپوت میوه
• یک چهارم لیوان میوه خشک نظیر انواع برگه

• گروه شیر و فرآورده های آن

با توجه به میزان کـالری موردنیاز شخص میتوان دو الی سه واحد از گروه شیر و فرآوردههای آن در روز اســتفاده نمــود. یــک واحــد شــیر و فرآوردههای آن معادل مقادیر زیـر میباشد :

• یک لیوان شیر یا ماست
• دو لیوان دوغ

گروه گوشت و جانشین های آن

در رژیم غذایی مناسب در دیابت با توجه به میزان کـالری موردنیاز شخص میتوان دو الی سه واحد از گروه گوشت در روز استفاده نمـود. یک واحد گوشت معادل مقادیر زیر میباشد:

• ۳۰ گرم گوشت یا مرغ یا ماهی پخته شده
•  یک عدد تخم مرغ
•  یک قوطی کبریت پنیر ( ۳۰گرم)
• نصف لیوان سویا
• دو قاشق غذا خوری کره بادام زمینی

• شیرینی ها

برای رژیم غذایی در دیابت بهتر است بیشتر از یک واحد از گروه شیرینی ها طـی هرروز مصرف نشود. هر واحد از این گروه شامل موارد زیر می تواند باشد:

• نصف لیوان بستنی
•  یک عدد کلوچه کوچک
•  دو عدد شیرینی خشک
• چهار عدد شکلات کوچک

توصیه ها در رژیم غذایی در دیابت

۱. فیبر غذایی با طـولانی کـردن زمــان گــوارش، ســطح قنــد خـون بعـد از غـذا را تعـدیل میکند. مقـدار توصیه شده فیبــر ۲۰-۳۰ گــرم در برنامــه غذایی روزانه میباشد کـه بـرای تـأمین آن بـر مـصرف حبوبـات، سبزیجات، میوه جات و غـلات کـه حـاوی فیبـر میباشند، تأکیـد میگردد. فیبر همچنین تأثیر مطلوبی بر میزان کلسترول (چربی خون) دارد.

۲. به کلیه بیماران دیابتی به خصوص بیماران مسن توصیه میشود به مقـدار کـافی آب مصرف نمایند. مصرف مقادیر کـافی آب به ویژه قبـل و هنگـام ورزش ضروری است.

۳.آنتی اکسیدانهای اصـلی شـــامل ویتـــامین C، ویتـامین E و ویتامین A میباشند. این مواد بر جلوگیری از اثرات زیان آور مواد آسیب رسانی کـه به طور طبیعی در بدن تولید میشوند کمک کرده و موجب پیشگیری از بروز بیماریهای قلبی و ممانعت از پیشرفت آنها میگردند.

مهمترین منـابع ویتـامین C

مرکبـات، فلفـل سـبز، کلـم بروکلی، سبزیجات برگی شکل سبز، کیوی، کلم، طالبی، توت فرنگی، اسفناج و سیب زمینی

مهمترین منـابع ویتـامین E

جوانه گندم، آجیل، غلات، آووکادو. مهمترین منابع ویتامین A میوه ها یا سبزیجات با برگ سبز و زرد هستند که عبارتند از: هـویج، کدوحلوایی، کلـم بروکلی، طالبی، هلو، زردآلو

آخرین امار جهانی کرونا